Gepubliceerd in Vleesmagazine juni 2019 – Industriespecial

Jaarlijks produceren we zo’n 58 miljoen ton plastic in Europa, waarvan 40 procent verpakkingen. Veel van dit plastic zijn verpakkingen voor eten en drinken, die zijn ontworpen om slechts één keer te worden gebruikt.

Eenmalig gebruik van plastic is verspilling van waardevolle bronnen. Als meer gerecycleerde plastics worden gebruikt, kan de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen voor de productie van plastic worden verminderd en de uitstoot van CO2 worden beteugeld. Dit zou wereldwijd een besparing van energie kunnen opleveren die overeenkomt met 3,5 miljard vaten olie per jaar. Om een daad bij het woord te voegen heeft de Europese Unie in 2018 een nieuwe strategie uitgewerkt om in 2030 alle plastic verpakkingen die in de EU op de markt worden gebracht opnieuw bruikbaar of recyclebaar te maken. Er worden al alternatieve grondstoffen ontwikkeld (bijvoorbeeld biokunststoffen of kunststof op basis van kooldioxide of methaan) met dezelfde toepassingsmogelijkheden als traditionele plastics, maar met mogelijk minder milieueffecten. Maar het marktaandeel van deze alternatieven is momenteel echter erg klein. De gedachte is dat als we meer gebruikmaken van alternatieven die duurzamer zijn, we onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen kunnen afbouwen.

Circulaire plasticindustrie voor meer herbruik verpakkingen

De Europese Unie wil daarom alle betrokken partijen – producenten, ontwerpers, merken, industrie, detailhandel en recyclers – uitdagen om te komen tot een circulaire plasticindustrie. Een systeem waarbij de herbruikbaarheid van verpakkingen wordt gemaximaliseerd en waardevernietiging wordt geminimaliseerd. Om dit voor elkaar te krijgen neemt de EU concrete maatregelen. Eén van deze maatregelen is het verbod op plastic wattenstaafjes, plastic borden en bestek en op stokjes waaraan ballonnen worden vastgemaakt. Het gebruik van plastic drinkbekers en maaltijdverpakkingen moet actief worden ontmoedigd, bijvoorbeeld door er extra geld voor te vragen.

Bedrijven spelen nu al handig in op minder plastic gebruiken. Iedere (kleine) actie komt al snel in het nieuws omdat het een grote maatschappelijke belangstelling heeft. Zo kondigde de COOP supermarkt aan dat zij meer geld vragen voor plastic tasjes en de big shoppers in prijs verlagen. En naast de volledig recyclebare tasjes bij de AGF afdeling (90% suikerriet) komen straks ook papieren zakken. Veel supermarkten hebben dat al. Maar toch, het is een positieve publiciteitsstunt. 

Nieuwe kaderrichtlijn afvalstoffen

De eerste concrete maatregelen voor verpakkingen vloeien voort uit de nieuwe Kaderrichtlijn afvalstoffen,  richtlijn (EU) 2018/851. Deze moet in nationale regelgeving worden opgenomen en zal op 5 juli 2020 ingaan. Producenten van verpakkingen worden nog meer verantwoordelijk gesteld voor het recyclen van de verpakkingen. Dit kan door andere afvalpreventiemaatregelen, centra voor hergebruik, terugname- en innamesystemen en preventie van zwerfvuil. In de regeling staan minimumeisen die iedere lidstaat zelf moet uitwerken en opnemen in nationale regelgeving. In Nederland is het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat hiervoor verantwoordelijk en werkt aan een aanpassing van hoofdstuk 10 (afvalstoffen) in de Wet Milieubeheer. Hiervoor is in februari en maart 2019 een internet consultatieronde geweest.

Leafskin verpakkingen

In Duitsland zijn producenten en distributeurs die verpakkingen in omloop brengen al verplicht de verkoop- en transportverpakkingen terug te nemen en te recyclen. Dit geldt ook voor buitenlandse bedrijven. Deze wet werd nog met voeten getreden, maar sinds januari 2019 is de wet aangescherpt. Als bedrijven zich niet registreren kunnen boetes tot 200.000 euro worden opgelegd. Het is niet voor niets dat de leafskin verpakking, die voor een groot deel uit karton bestaat (80% plastic reductie), in Duitsland een grote hit is. De leafskin verpakking is een verpakking voor vlees met een 100% recyclebare vlakke kartonnen schaal met een plastic top. Alle verschillende materialen zijn volledig te scheiden. Op de IFFA beurs in Frankfurt kon je er dan ook niet omheen. Bijkomend voordeel is dat je geen etiket meer nodig hebt. Alle verplichte productinformatie kan op de kartonnen schaal. Gepietepeuter op etiketten is dan ook niet meer nodig.

Verpakkingsindustrie zoekt vooral papieren oplossingen

De verpakkingsindustrie zoekt de nieuwe verpakkingen vooral in papieren oplossingen in plaats van andere soorten plastics. Waarschijnlijk vanwege de recycle problematiek. Papier kan net als glas en metaal makkelijk gerecycled worden. Maar plastics worden nog in zeer beperkte mate gerecycled. Jaarlijks wordt in Europa ongeveer 25,8 miljoen ton kunststofafval geproduceerd. Minder dan 30 % van dit afval wordt gerecycled. Het grootste deel laat de EU in derde landen behandelen, waar andere milieunormen gelden.

De EU is de druk op het verminderen van schadelijk plastics dan ook flink aan het opvoeren. Zo komt er vanaf 5 januari 2021 een centrale meldingsplicht voor leveranciers die schadelijke plastics, ook wel Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZSS) genoemd, op de markt brengen. Het Europese agentschap ECHA werkt aan een centrale database. Leveranciers moeten daarin met naam en toenaam melden welke producten het betreft en om welke stof(fen) het precies gaat. De database wordt toegankelijk voor afvalverwerkers en, op verzoek, ook voor consumenten.

Minder plastic verpakkingen uitdaging voor vleessector

In de vleessector zijn we steeds meer plastic gaan gebruiken. De schappen in de supermarkt liggen tegenwoordig helemaal vol met plastic foodtainers. Is de leafskin verpakking ook voor de Nederlandse vleessector de nieuwe oplossing of zoeken we het bijvoorbeeld meer in circulair gebruik? Wellicht zijn er andere oplossingen. De Nederlandse voedingsmiddelensector in het algemeen en de vleessector in het bijzonder staan innovatief hoog aangeschreven. Dat er wat moet gebeuren is duidelijk. Innovatief en milieubewust, kleine stappen en vooral veel publiciteit of afwachten tot nieuwe regelgeving of de maatschappij het gaat afdwingen. Hoe dan ook, het wordt een uitdaging!

Yvon Bemelman